30 hususta zelzele haberciliği nasıl yapılmalı?

Kahramanmaraş merkezli iki sarsıntı, 10 vilayette 24 bini aşkın vatandaşın vefatına neden oldu. Büyük yıkıma yol açan sarsıntı felaketinde bilhassa kurtarma çalışmaları sırasında toplumsal medyanın gücü ve tesiri bir kere daha gündeme geldi.

Enkaz altında kalanların seslerini duyurması, kayıp bireyler hakkındaki bilgilerin kısa müddette pek çok bireye ulaşması ve yardım çalışmalarının koordine edilmesinde toplumsal medya sıklıkla kullanıldı. Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi akademisyenleri, toplumsal medya ve gazeteciler için ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ hazırladı. 30 unsurdan oluşan rehberde toplumsal medyanın gücünün farkında olunması gerektiğinin altı çizilerek kullanılması gereken lisandan depremzede yakınlarına yaklaşıma kadar pek çok teklife yer verildi.

Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi akademisyenleri bir ortaya gelerek toplumsal medya kullanıcıları ve gazeteciler için 30 husustan oluşan ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ hazırladı. Üsküdar Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nazife Güngör, “Yüzyılın Felaketi” olarak nitelendirilen Kahramanmaraş sarsıntılarında toplumsal medyanın faal biçimde kullanıldığını belirtti.

Doğru kullanımı teşvik etmek emeliyle hazırlandı

Kahramanmaraş sarsıntısında sorumlu ve tesirli biçimde kullanıldığında toplumsal medya platformlarının nasıl işe yarayabileceğinin ortaya çıktığını belirten Prof. Dr. Nazife Güngör, “Elbette bu süreçte yeterli kullanımlar olduğu kadar berbat kullanımlara da rastladık. Medya kuruluşları da daha birinci günden itibaren insan kaynaklarını zelzele bölgesine kanalize ederek sarsıntı haberciliği yapmaya başladı. Biz, Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi öğretim elemanları olarak, yaşanan tecrübelerden de hareketle toplumsal medya ile klâsik medyanın daha yanlışsız kullanılmasını teşvik etmek emeliyle bu rehberi hazırladık.” Sözlerini kullandı.

Rehber 30 unsurdan oluşuyor

Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi akademisyenleri tarafından toplumsal medya kullanıcıları ve gazeteciler için hazırlanan ‘Deprem Haberciliği Rehberi’ şu hususlardan oluşuyor:

1. Toplumsal medyanın gücünün farkında olunuz. Toplumsal medyadan yapılan yardım davetleriyle çok sayıda canın kurtarıldığını unutmayınız.

2. Depremi Amerikalılar yaptı, zelzelesi bilen kâhin üzere bilimsel kıymeti olmayan paylaşımlar yapmamak, yapılan paylaşımları yaymamak gerekir.  

3. Evvelden meydana gelen öbür bir zelzeleye ait imajlar yeniymişçesine toplumsal medyada paylaşılmamalıdır.

4. Toplumsal medyada paylaşılan fotoğraf ve görüntülerde gerçekliği bozacak formda ekleme, çıkarma, kolaj yahut montaj üzere oynamalar yapılmamalıdır.

5. Toplumsal medya paylaşımlarında nefret söylemi içeren kışkırtıcı sözler kullanmamaya ihtimam gösterilmelidir.

6. Sarsıntıda yardımları kolaylaştırmak için kullanılan hashtag’ler, takipçi kazanmak gayesiyle ilgisiz tweetlerde kullanılmamalıdır. Bu ilgisiz paylaşımlar yardımları sekteye uğratmaktadır.

7. Toplumsal medyada yardım takımlarının yönlendirilmesi gayesiyle paylaşılan içeriklerin yanlışsız ve şimdiki olmasına ihtimam gösterilmelidir. Yanlışlı paylaşımlar grupların vakit kaybetmesine neden olmaktadır.  

8. Toplumsal medyada, gerçek yardım kuruluşlarını taklit ederek oltalama usulüyle yardım davetleri yapanlara karşı dikkatli olunmalı, bu hesaplar tespit edilir edilmez engellenmeleri için toplumsal medya platformlarıyla irtibat kurulmalıdır.

9. Toplumsal medyada, olağan periyotlarda makul karşılanabilecek biçimde takipçi toplamak, beğeni almak üzere maksatlarla sansasyonel paylaşımlar yapmamak gerekir.

10. Toplumsal medyada, alanda haber yapan gazetecilere yönelik linç teşebbüsleri de çokça yaşanmaktadır. Bu cins teşebbüslere alet olmamak gerekir.

Çocuk fotoğraflarına dikkat!

11. Yaralı ya da enkazdan kurtulan çocuk fotoğraflarının ve görüntülerinin toplumsal medya platformlarından paylaşılmasının ve bu çocukların ismiyle cismiyle sembol haline getirilmesinin yaşadıkları travmayı ömür uzunluğu atlatamamalarına yol açabileceğini unutmayınız.

12. Palavra haberlerin daha süratli yayıldığının farkında olunuz ve teyit edilmemiş haberleri paylaşmaktan kaçınınız.

13. Göçük başında yakınlarının enkazdan kurtarılmasını bekleyen beşerlerle konuşurken dikkatli bir lisan kullanılmalı, ‘ne hissediyorsun, acı var mı’ üzere saçma sorular sormaktan kaçınılmalıdır. 

14. Depremzedelerle röportaj yaparken hassas biçimde davranmak gerekir. Acılı insanlara yaklaşımımız her vakit insani olmalıdır.

15. Röportaj yapmak istediğiniz, mikrofon uzattığınız insanlara öncelikle kendinizi tanıtın ve ne için röportaj yapmak istediğinizi açıklayınız.   

16. Yakınları vefat etmiş insanlara baş sıhhati dileyin ve hüzünlerinizi bildirin ancak asla acınızı anlıyorum üzere gereksiz tabirler kullanmayınız.

17. Yakınları hala göçük altında olan insanlara mikrofon uzatırken çok dikkatli davranın ve mümkünse bu röportajları canlı yayın esnasında yapmayın. Acılı beşerler istemeden başlarına kaygı açacak tabirler kullanabilirler. Canlı yayın olmazsa bu kelamları ayıklayıp röportajları yayımlayabilirsiniz.

18. Ceset imajlarını ve bilhassa de cesetlerin yüzlerini gösteren imgeleri vermekten kaçının. Zira ceset imajları en başta vefat eden kişinin yakınlarında kalıcı travmalara yol açabilmektedir. 

Travmatik imajlar merhamet yorgunluğuna yol açabilir

19. Zelzele üzere travmatik olaylara ait yayınların izleyiciler ve okuyucular üzerinde tesirleri olacağını hesaba katın. Travmatik imgelerin insanlarda merhamet yorgunluğuna yol açtığını unutmamak gerekir. Merhamet yorgunluğu kısaca benzeri imajları daima gören bireylerin diğerleri için empati kurma ve şefkat duyma yeteneklerinin vakitle azalmasını anlatmaktadır. 

20. Sarsıntı haberlerini sayılara indirgemek, çabucak her saat başı meyyit ve yaralı sayılarını vermek bir müddet sonra insanlarda duyarsızlığa yol açmaktadır. Ölenlerin birer insan olduğunu, istatistikten ibaret olmadığını dikkate alınız.   

21. Zelzeleye ait haberleri verirken, manzaralara müzik döşeyerek dramatikleştirmek gerçek değildir.

22. Göçük altında olan, kurtarılmayı bekleyen beşerlerle gereksiz temas kurmaya çalışmayın. O insanların nefeslerini boş yere harcamalarına yol açacak biçimde canlı yayında seslerini duymaya kalkmayınız.

23. Resmi açıklamalar ve sağlam kaynaklar dışında yapılan açıklamalara prestij etmeyin.

24. Toplumsal medyada paylaşılan imajları teyit etmeden haberlerde kullanmayın.

25. Olanı biteni objektif biçimde aktarmak için gayret gösterin. En makus gazetecilik, gerçeği çarpıtan gazeteciliktir. Bu cins gazetecilik hem halkın bilgi alma hakkına hem de mesleğin prestijine ziyan verir. 

26. Başvurulacak haber kaynaklarının bahsin uzmanı bireyler olmasına dikkat ediniz. 

27. Spekülatif açıklamalar yapan şarlatanlara mikrofon uzatmayınız ve komplo teorilerini haberleştirmeyiniz. 

28. Yetkilileri açıklama yapmaları için zorlayınız. Medya haber yaptığında aksaklıkların süratle düzeltildiği tekraren görülmüştür. 

29. Yalnızca problemlere değil, tahlillere de yoğunlaşınız. Mümkün tahlil tekliflerini haberleştirerek alandaki gruplara daha fazla yardımcı olabilirsiniz.

30. Haber yapma sürecinde enkaz kaldırma ve göçük altından can kurtarma çalışmalarına pürüz olmayınız. Canlı yayında hayat kurtarma manzaraları verebilmek için çalışmaları aksatmayınız.    

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı